Dis 2024 en “TAYLOR SWIFT IS ‘DUIWELS’…”!?
Suid-Afrika is weer vasgevang in ‘n morele (Sataniese) paniek. Die soort paniek wat ons in die laat 80’s laas gesien het, toe Rodney Seale, John Gardiner, Kobus Jonker, en hul trawante nog hul rondtes by skole gedoen het om kinders by ACSV bang te praat met boeke en pamflette, teen “die gevaar van rock musiek en Satanisme”. Mens sou dus dink, dat in 2024, ‘n samelewing sou bestaan wat al weggedoen het met dié uitgedateerde persepsies oor populêre kultuur, musiek, en kunstenaars, wat die Afrikaanse jeug wil besoedel met subtiele aanhitsing tot seks, dwelms, geweld, en goddeloosheid in hul lirieke -en konserte. Toe nie. Die naweek, bykans net ná Paasfees, is Suid-Afrika (weereens) in rep-en-roer oor ‘n kunstenaar se kwansuise “duiwelaanbiddery” en “heksery”, tydens konserte -en musiekvideos. Hierdie keer is dit Taylor Swift, van alle kunstenaars, wat skielik nou persona non grata is. Die Afrikaner-Christen-publiek se hoof opponent, wat binnekort Suid-Afrika toe kom vir ‘n ekonomies belowende konsert, tydens haar Eras-wêreldtoer! So, waar het Swift dan so verkeerd geloop?
Dis al sedert 12 Februarie vandeesjaar in RollingStone berig dat (volgens haar konserwatiewe kritici) Swift iets, iewers, met Satan te doen gehad het. Weereens, is hierdie maar ‘n mite wat gebore is in die VSA se vêr-regse politiese rubrieke. Hulle voer aan, dat tydens die bekende Superbowl, het Swift (as toeskouer) haar bier té vining, tydens die 11 Februarie wedstryd tussen die ‘Kansas City Chiefs’ en die ‘San Francisco 49ers’gesluk. Sy is toe op kamera vasgevang, toe haar kletsrymer-vriendin en metgesel Ice Spice (Isis Naija Gaston), “die duiwel se horings” gebaar het met haar hand! Nou is Swift skielik in die kruisvuur, tussen Trump-ondersteuners wat haar ‘n “suiplap” en “swak rolmodel” toesnou en Fox News aanbieders, wat op X haar uitkryt as ‘n anti-Chris wat demone oproep (tydens die voetbal wedstryd). Ongeag die feit dat die publiek ook nog beweer dat sy die doppelgänger van destydse Church of Satan leier, Anton LaVey se dogter Xena LaVey is. En dit regverdig sodanig beskuldigings van heksery en Sataniese rituele, asook tirades oor LGBTQ+ en aborsies, in die VSA. Boonop het Amerikaanse konserwatiste hierdie ook as die perfekte geleentheid gebruik om hul steun vir Trump, met die oog op komende 2024 verkiesings, te bemark! Soos gewoonlik wat maar met hierdie tipe dinge gebeur, want daar is altyd een of ander politiese agenda betrokke.
Dieselfde mense is altyd skuldig aan die aanhitsing van hierdie uitgedateerde panieke, paranoias en samesweringsteorieë, wat tannie Sarie haar pêrels laat vasgryp uit vrees. En soos met die berugte Satanic Panic, spoel hierdie gespuis oor na Suid-Afrika toe, waar die bedryfsielkundige en self-aangestelde Life Coach, Madeleine Pretorius (48), nou ook Swift beskuldig het van “duiwelse simboliek in haar liedjies en musiekvideos, asook op haar wêreldwye Eras-toer” in ‘n video op sosiale media wat al meer as 5000-keer gekyk is. Pretorius se aantygings is wel niks anders as wat destyds vir Fokofpolisiekar, ACDC, Metallica, en ander populêre kultuur en media in die 80’s tot vroeë 90’s toegesnou is nie. Morele panieke van die aard, is wel deurgaans deur kundiges bewys, dat dit selde (indien enigsins) enige rasionele gronde het.
Een van die mees prominente kundiges in die veld van morele panieke, is Dr. Nicky Falkof van die Universiteit van die Witwatersrand. Falkof redeneer in haar 2022 boek Worrier State: Risk, Anxiety and Moral Panic in South Africa, dat Suid-Afrika se Sataniese morele panieke, sedert hul apartheid-jare oorsprong, gegrond is in Afrikaner Christene se vrees vir neoliberalisme en globalisasie. Gepaart met die verlies aan invloed/mag in sosiale, ekonomiese -en politiese kontekste in Suid Afrika (bl. 12), asook die opbloei van charismatiese kerke. Het die vrees vir Satan in Suid-Afrika ook nog altyd te doen met die inklusiwiteit teenoor gaymense, swartmense -en die samelewing se groter toleransie vir seksuele vryheid, en die wettiging van dwelmgebruik soos dagga (vgl. Falkof 2019:134). Verder, is daar ook die meer onderliggende, omstrede krisisse van rasse-angs “die swart gevaar”, en die vrees vir sg. “blanke (boere) volksmoord” wat versprei word onder blanke-supremasiste, in Suid-Afrika. Hierdie idee van angs en viktimistiese paniek vanuit Afrikaner geledere (al sedert apartheid) steun Falkof in ‘n meer onlangse publikasie in SFS Georgetown Journal of International Affairs met die titel: From Satanism to Genocide: Moral Panic and White Supremacy in South Africa (2023).
Meer navorsing in die lywige gesprek is al wyd nagevors, gepubliseer, en bespreek, deur ons land se mees gesaghebbende Universiteite, nl. Die Universiteit van die Witwatersrand (Wits): Falkof (2023, 2022, 2020, 2019a, 2019b, 2015, 2012, 2010); die Universiteit van Stellenbosch (US): Swart & Dunbar (2012 & Dunbar 2012); die Universiteit van Kwa-Zulu Natal (UKZN): Wallace (2006, 2015, 2017, 2012), die Universiteit van Pretoria (UP): Kroesbergen-Kamps (2022, 2020); Kapp (2024, 2022b, 2022c, 2020) & Blackbeard (2019), asook die Universiteit van Suid-Afrika (UNISA): Van den Heever (2023a, 2023b). Dit is vir ons ‘n steen des aanstoots dat nuus media in Suid-Afrika, nogsteeds hierdie swak sensasie gedrewe sentimente (misinformasie) die kollig gun. As die South African Pagan Rights Alliance (SAPRA) wil ons, as die enigste verteenwoordigers van Okkultiese godsdienste en denkstrome, graag hierdie debakel regstel met die feite oor die saak. Ter beskerming van die integriteit van ons lede -en hul belange wat daagliks teen gediskrimineer word.
Samesweringsteorieë en morele panieke het geen plek in nuusberigte of Sielkunde praktyke en raamwerke in Suid-Afrika nie. Dis skadelik en onprofessioneel. As gekwalifiseerde Bedryfsielkundiges, soos Pretorius, hierdie tipe waansinnighede luidkeels kwytraak: sidder ons as ‘n menseregte organisasie, oor die tipe hulp (wat alreeds beperk is) wat beskikbaar en/of toeganklik is vir Afrikaanssprekendes wat nie Christene is nie.
Tristán Kapp (Woordvoerder & Inter-godsdiens Beampte – SAPRA)
tristan@paganrightsalliance.org
BRONNELYS:
Blackbeard, J., 2019, ‘“You Have Witchcraft on Your Lips”: how a coven of white, Afrikaans-speaking witches negotiate their craft in the context of past and present’, M.A. dissertation, Faculty of Humanities, University of Pretoria.
Dunbar, D. & Swart, S., 2012, ‘’No less a foe than Satan himself’: The Devil, Transition and Moral Panic in White South Africa, 1989—1993’, Journal of Southern African Studies 38(3), 601-621.
Dunbar, D., 2012, ‘The Devil’s Children: Volk, Devils and Moral Panics in White South Africa, 1976 – 1993’, M.A. thesis, Faculty of Arts and Social Sciences, University of Stellenbosch.
Falkof, N., 2010, ‘Apartheid’s Demons: Satanism and Moral Panic in South Africa’, Hagar: Studies in Culture, Politics, and Identity 9(2), 115-135.
Falkof, N., 2012, ‘’Satan Has Come to Rietfontein’: Race in South Africa’s Satanic Panic’, Journal of Southern African Studies 38(4), 753-767.
Falkof, N., 2019a, ‘6 The Satanism Scare in Apartheid South Africa’ in E. Asprem, A. Dyrendal & D.G. Robertson (eds.), The Handbook of Conspiracy Theory and Contemporary Religion, Brill, Leiden.
Falkof, N., 2019b, ‘Sex and the Devil: Homosexuality, Satanism, and Moral Panic in Late Apartheid South Africa’, Men and Masculinities 22(2), 273–293.
Falkof, N., 2020, ‘On Moral Panic: Some Directions for Further Development’, Critical Sociology 46(2), 225-239.
Falkof, N. 2022, Worrier State: Risk, Anxiety and Moral Panic in South Africa, Manchester University Press, Manchester.
Falkof, N., 2023, ‘From Satanism to Genocide: Moral Panic and White Supremacy in South Africa’, SFS Georgetown Journal of International Affairs, 12 May 2023, viewed 15 January 2024, from https://gjia.georgetown.edu/2023/05/12/from-satanism-to-genocide-moral-panic-and-white-supremacy-in-south-africa/
Kapp, T., 2020, ‘Human rights in South Africa: a liberal theological understanding of Ecclesiastes 4:1-3 in response to injustices of the Dutch Reformed Church’, ResearchGate, viewed 08 April 2024, from https://www.researchgate.net/publication/346656736_Human_rights_in_South_Africa_a_liberal_theological_understanding_of_Ecclesiastes_41-3_in_response_to_injustices_of_the_Dutch_Reformed_Church
Kapp, T., 2022a, ‘LETTER TO THE EDITOR | The Klawer murder and the occult: The devil’s advocate’, News24, viewed 21 January 2024, from https://www.news24.com/news24/opinions/letters/letter-to-the-editor-the-klawer-murder-and-the-occult-the-devils-advocate-20220212
Kapp, T., 2022b, ‘The ‘Satanic Panic’: exploring the influence of film in formulating narratives surrounding the lived religion of the Occult and its practitioners’, paper presented at the Hedonistic Occultism: Blood, Desire, Sex and Magick conference, Research Association for the Study of Western Esotericism (RASWE) & University of Masaryk, Brno, June 6-7.
Kapp, T., 2022c, ‘Satan speaks: Satanism and the post-apartheid scare of ‘the other’ in a Christian hegemonic South Africa’, online paper presented at Dancing Under A (South) African Moon: New Religious Movements in a Christian Hegemonised Context, South African Pagan Rights Alliance (SAPRA), Pretoria, South Africa, 24 September viewed 08 April 2024 at https://www.researchgate.net/publication/363840613_Satan_speaks_Satanism_and_the_post-apartheid_scare_of_’the_other’_in_a_Christian_hegemonic_South_Africa
Kapp, T., 2024, ‘South Africa’s Occult Crimes Unit: How Apartheid shaped South African attitudes toward Paganism and the Occult’, paper presented at Reimagining contemporary Africa: Circulations of objects, knowledges & spiritual practices University of the Western Cape, Faculty of Arts and Humanities; École Pratique des Hautes Études (EPHE), PSL; Institut des Mondes Africains (IMAF) & L’institut Français D’Afrique du Sud (IFAS), Recherche, 24 & 25 January. https://www.researchgate.net/publication/378739628_South_Africa’s_Occult_Crimes_Unit_How_Apartheid_shaped_South_African_attitudes_toward_Paganism_and_the_Occult
Kroesbergen-Kamps, J., 2020, ‘EXPERT OPINION: The South African Satanic Church – looking beyond thename’, University of Pretoria, viewed 08 April 2024, from https://www.up.ac.za/news/post_2906048-expert-opinion-the-south-african-satanic-church-looking-beyond-the-name
Kroesbergen-Kamps, J., 2022, Speaking of Satan in Zambia: Making cultural and personal sense of narratives about Satanism, AOSIS Publishing, Cape Town.
Wallace, D., 2006, ‘The construction and articulation of a pagan identity in South Africa: a study of the nature and implications of a contested religious identity in a pluralistic society’, PhD thesis, Dept. Religion & Theology, University of KwaZulu-Natal.
Van den Heever, G., 2023a, Exorcizing “Devilsdorp”: Demonization and Satanic Possession in South Africa, in Doole A.J. and Bauer N.M., (eds.), Ideas of Possession: Interdisciplinary and Transcultural Perspectives, New York, Oxford University Press, viewed 08 April 2024 from https://www.academia.edu/92147091/Exorcizing_Devilsdorp_Demonization_and_Satanic_Possession_in_South_Africa
Van den Heever, G., 2023b, Disenchantment, Re-Enchantment, Magic, and Vestigial Mythologies: A Political History of Religion and the Secular, paper presented at Magic and Mischief: Text and Practices in Philosophy, Theology, and the Sciences, Hybrid Conference at Andrew Murray Centre for Spirituality, 31 August to 2 September, viewed 08 April 2024, from https://www.academia.edu/113142300/Disenchantment_Re_Enchantment_Magic_and_Vestigial_Mythologies_A_Political_History_of_Religion_and_the_Secular
Wallace, D., 2012, ‘Healers, Heretics and Witches: African Diviners and Pagan Witches Contest the Boundaries of Religion and Magic in Africa’, in Cheira, A. (ed.) Representing Magic, Undoing Evil: Of Human Inner Light and Darkness, Brill, Leiden.
Wallace, D., 2015, ‘Rethinking religion, magic and witchcraft in South Africa: From colonial coherence to postcolonial conundrum’, Journal for the Study of Religion 28(1), 23-51.
Wallace, D., 2017, ‘Pagan Identity Politics, Witchcraft, and the Law: Encounters with Postcolonial Nationalism in Democratic South Africa’, in Rountree, K. (ed.) Cosmopolitanism, Nationalism, and Modern Paganism, Palgrave Studies in New Religions and Alternative Spiritualities, Palgrave, Macmillan.